Op de appelplaats van het voormalig doorgangskamp wordt sinds 1992 in de vorm van rechtopstaande stenen eer betoond aan de 102.000 mensen uit ons land die door het Nazi-regime zijn vermoord. Elke steen staat voor een vader, moeder, broer of zus die de oorlog niet mocht overleven. Samen vormen ze de landkaart van Nederland, waardoor de massaliteit van de vervolging ontegenzeglijk overkomt.
Op de kop van de meeste stenen is een davidster aangebracht, ter herinnering aan de Joodse slachtoffers. Van al die stenen hebben 213 een vlam in plaats van een ster. Die staan voor de vermoorde Sinti en Roma. En dan zijn er nog enkele tientallen stenen zonder symbool, waarmee de verzetsstrijders worden herdacht die in kamp Westerbork gevangen zaten en net als de Joden, Sinti en Roma weggevoerd zijn om nooit meer terug te komen. De laatste jaren worden foto's toegevoegd van de mensen die het betreft, zodat er weinig verbeelding meer nodig is om te beseffen wat de bezetter ons land aan heeft gedaan.
Herstel monument
Het monument blijkt niet bestand tegen souvenirjagers, weersinvloeden en de tand des tijds. De stenen verzakken en de metalen symbolen laten – al dan niet geholpen door bezoekers - los van de stenen. Vanaf de zomer van 2012 wordt er gewerkt aan het herstel. De restauratie wordt 8 december 2014 formeel afgesloten in aanwezigheid van bestuurders uit de gemeente Oldambt en de Duitse regio Leer, die het project mogelijk maken.
Het bijzondere aan de klus is dat er aan gewerkt is door acht Duitse en vijf Nederlandse langdurig werklozen. Het herstelwerk bestaat uit het schoonmaken en vastzetten van de stenen en het opnieuw lijmen van de symbolen. De zoektocht naar de beste lijmsoort is een project apart.
De Duitse jongeren die vrijwillig aan het project meewerken doen dat volgens directeur Dirk Mulder van Herinneringscentrum Kamp Westerbork 'vanuit een gedeelde motivatie en onderkenning van het verleden'. Ze doen mee aan een grensoverschrijdend project 'Op de weg van Anne Frank'. Dat bestaat uit meer onderdelen. Zo wordt er ook gewerkt aan een expositie over de Jodentransporten, aan markeringen langs het spoorlijn die daarvoor gebruikt werd en op video vastleggen van ooggetuigen van die transporten.
Reportage oktober 2012.
Monument bevroren tranen
Een ander monument staan bij het Herinneringscentrum. Het beeld bestaat uit twee glazen tranen op sokkels. Het kunstwerk is gemaakt door oud-verzetsstrijder Truus Menger en staat sinds 2001 in de tuin. In april 2016 wordt een glazen traan gestolen.
Glasblazer Klaas Jan Nijboer uit Zeijen reageert op een Facebookbericht van de politie Midden-Drenthe. 'Wij zagen het trieste bericht. Normaal gesproken maken wij laboratoriuminstrumenten van glas. Maar door alle emotionele reacties op de diefstal merk je dat dit leeft. Daarom willen wij graag gratis een nieuw exemplaar van de traan maken.'
Korte tijd later, op 19 juni 2016, overlijdt de 92-jarige Truus Menger. Truus Menger-Oversteegen en haar zus Freddie Dekker-Oversteegen werken nauw samen met Hannie Schaft, het zogenoemde Meisje met het Rode Haar, dat aan het einde van de oorlog wordt gefusilleerd in de duinen van Bloemendaal. De zussen krijgen in 2014 het Mobilisatie-Oorlogskruis uitgereikt voor hun jarenlange inzet bij het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.Na de oorlog profileert Truus Menger-Oversteegen zich als kunstenares. Zo maakt ze een standbeeld van Hannie Schaft dat in Haarlem staat. En ze spreekt op universiteiten en scholen over oorlogen, antisemitisme en onverschilligheid.
